Με την αποχώρηση (ούτε καν παραίτηση) του Αχμέτ Νταβούτογλου, ο Ταγίπ Ερντογάν πέτυχε αυτό που εξ αρχής επεδίωκε: να γίνει ο de facto «τα πάντα όλα». Και πρωθυπουργός – δια αντιπροσώπου – και Πρόεδρος και απόλυτος άρχοντας.
Οσον αφορά στην περίφημη συμφωνία για το προσφυγικό, το «μπαλάκι» πιθανώς τώρα να επιστρέψει πάλι στην αυλή της Ευρώπης.
Χωρίς κορώνες- για «την ενότητα του κόμματος» και το «καλό της χώρας» – ο Νταβούτογλου έδωσε τέλος την Πέμπτη το μεσημέρι στην έντονη φημολογία, ανακοινώνοντας ότι αποχωρεί από την ηγεσία του AKP και επομένως και από την πρωθυπουργία.
Το παρασκήνιο
Είχαν προηγηθεί σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσίευσαν τουρκικές και μη εφημερίδες, μια παρασκηνιακή αναμέτρηση δυνάμεων και ένα συστηματικό πριόνισμα της καρέκλας του πρωθυπουργού, σχεδόν από την αρχή της θητείας του.
Η κορύφωση της κρίσης ήταν η αφαίρεση εξουσιών από τον Νταβούτογλου από την κεντρική επιτροπή του κόμματος, που ελέγχεται σαφέστατα από τον Ερντογάν.
Η απόφαση να μην μπορεί να ορίζει ο αρχηγός του κόμματος τους τοπικούς κομματικούς ηγέτες ελήφθη την περασμένη εβδομάδα από το ανώτατο όργανο, απόντος του Νταβούτογλου, που βρισκόταν σε επίσημο ταξίδι στο Κατάρ.
To «πραξικόπημα» που επιχειρήθηκε ήταν σαφές: 47 από τα 50 μέλη της Επιτροπής υπέγραψαν την απόφαση να κόψουν τα φτερά του Νταβούτογλου, στερώντας του την δυνατότητα να μπορεί να ασκεί επιρροή στα κομματικά στελέχη
Ο πρωθυπουργός έκανε σαφές ότι δεν μπορούσε να το αποδεχθεί. «Ποτέ δεν διαπραγματεύτηκα με κανέναν τις αρχές και οι αρχές δεν είναι διαπραγματεύσιμες» είπε, ωστόσο όταν πήγε στην κατ’ιδίαν συνάντηση του με τον Ερντογάν την Τετάρτη, είχε την πρόθεση να βρεθεί λύση.
Σύμφωνα με την Hurriyet, όμως, ο Ερντογάν δεν του άφησε περιθώρια.
«Ο Ερντογάν δεν είχε “Plan B.” Είχε επικεντρωθεί στο “Plan A”, που ήταν να παραιτηθεί ο Νταβούτογλου και την θέση του να πάρει ο άνθρωπος που θα ορίσει ο ίδιος», γράφει ο Αμπντουλκαντίρ Σελβί στο άρθρο του. «Ο πρόεδρος υποδέχθηκε τον πρωθυπουργό έχοντας μόνο αυτό στο μυαλό του. Και λέγεται ότι είπε στον Νταβούτογλου να συγκαλέσει συνέδριο του κόμματος και να παραδώσει την καρέκλα του».
Παράλληλα είχε ξεκινήσει μια εκστρατεία δυσφήμισης του Νταβούτογλου από διάφορους ανώνυμους κύκλους.
Οπως μεταξύ άλλων, δημοσίευμα στο ανώνυμο blog με την ονομασία «Pelican Brief» (από το γνωστό κινηματογραφικό πολιτικό θρίλερ), που κατηγορούσε τον Νταβούτογλου ότι έχει συνωμοτήσει με τους εχθρούς της Τουρκίας και την Δύση για να βάλει στο περιθώριο τον Ερντογάν.
Λέγεται ότι ο «συγγραφέας» του σχολίου είναι δημοσιογράφος που διατηρεί στενές σχέσεις με το προεδρικό παλάτι.
Ο Ερντογάν δίνει- ο Ερντογάν παίρνει
Σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου από παλιά, από το 2003, ο Νταβούτογλου επιλέχθηκε για το αξίωμα του πρωθυπουργού από τον Ερντογάν προφανώς με την προσδοκία ότι θα αρκεστεί στον δεύτερο ρόλο, διευκολύνοντας τον αρχηγό του να κατακτήσει το όνειρό του: να αλλάξει το πολίτευμα σε προεδρική δημοκρατία, συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες στα χέρια του.
Κάπου στην πορεία, όμως, ο Νταβούτογλου αποφάσισε να δράσει ανεξάρτητα, χωρίς να τον «συμβουλεύεται», σε διάφορα ζωτικά ζητήματα πολιτικής και αποφεύγοντας στην ουσία να τον στηρίξει στην αλλαγή του πολιτεύματος.
Παρότι δεν υπήρχαν δημόσιες αντιπαραθέσεις μεταξύ τους, με τον Νταβούτογλου να εμφανίζεται πάντα ως ο πιστός ακόλουθος του Ερντογάν, οι δυο άνδρες διαφωνούσαν σε σημαντικά ζητήματα πολιτικής, όπως η διαχείρηση της οικονομίαςκ ια η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, το μέλλον των συνομιλιών με το PKK, ακόμα και την προφυλάκιση των δεκάδων ακαδημαϊκών και δημοσιογράφων με την οποία ο Νταβούτογλου ήταν αντίθετος.
Ενταση μεταξύ τους προκάλεσε και η πρόταση που έκανε δημόσια ο Νταβούτογλου για ένα νομοθετικό «πακέτο διαφάνειας», δηλαδή νομοσχέδιο για την πάταξη της διαφθοράς.
Ο Ερντογάν, που ως πρωθυπουργός είχε εμπλακεί σε μεγάλη υπόθεση διαφθοράς, μαζί με μέλη της οικογένειας του και της τότε κυβέρνησης του, το «έθαψε» και τελικά αποσύρθηκε.
Η εξοδος του Νταβούτογλου τώρα ανοίγει τον δρόμο στον Ερντογάν να διαλέξει έναν πιο πιστό, πιο «εύκαμπτο» πρωθυπουργό και να προχωρήσει με την πολυπόθητη συνταγματική μεταρρύθμιση.
«Είναι μια καταστροφική εξέλιξη» είπε ο συγγραφέας και αρθρογράφος Λεβέντ Γκιουλτεκίν στον Guardian. «Αυτό είναι ένα αποφασιστικό βήμα προς ένα αυταρχικό καθεστώς. Από εδώ και στο εξής η μόνη Τουρκία που θα υπάρχει, θα είναι η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν».
Καλοί υποψήφιοι με αυτά τα προσόντα γι αυτή την δουλειά υπάρχουν.
Πέντε ονόματα ακούγονται έντονα: ο υπουργός Δικαιοσύνης, Μπεκίρ Μποζντάγ, ο υπουργός Μεταφορών Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Νουμάν Κουρτουλμούς, ο υπουργός Υγείας Μεχμέτ Μουζίνογλου και ο γαμπρός του Προέδρου και υπουργός Ενέργειας, Μπεράτ Αλμπαϊράκ
«Αυτό που περιμένει ο Ερντογάν από το νέο αρχηγό του κόμματος και επόμενο πρωθυπουργό είναι τίποτα λιγότερο από 100% “αρμονία” (ή αλλιώς πίστη) και στις υποθέσεις του κόμματος και στις υποθέσεις της κυβέρνησης», γράφει ο Μουράτ Γετκίν σε άρθρο του στην Hurriyet.
«Ετσι στην πράξη δεν έχει σημασία ποιος θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός της Τουρκίας. Αυτό σημαίνει μια ριζική de facto του πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης της χώρας. Μια de facto αλλαγή σε ημι-προεδρικό σύστημα σύστημα, στο οποίο ο πρωθυπουργός θα ενεργεί στην ουσία ως συντονιστής του υπουργικού συμβουλίου για λογαριασμό του προέδρου. Τελικά φαίνεται ότι ο Ερντογάν κατάφερε να πετύχει μια αλλαγή που θα παραχωρήσει κι άλλη εκτελεστική εξουσία στα χέρια του. Το πέτυχε αναγκάζοντας τον Νταβούτογλου να παραμερίσει μέσω των κομματικών μηχανισμών που ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από οποινδήποτε άλλον».
Τρίζουν τα θεμέλια της συμφωνίας με την Ε.Ε.
Ενα από τα μεγαλύτερα «θύματα» της αντιπαράθεσης στην Αγκυρα μπορεί να είναι η συμφωνία που υπέγραψε η Τουρκία με την Ε.Ε. για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.
Ο Νταβούτογλου ήταν ο αρχιτέκτονας αυτής της συμφωνίας, στην οποία επένδυσε πολλά από την πλευρά της Ευρωπαικής Ενωσης, η Ανγκελα Μέρκελ.
Ο Ερντογάν δεν έχει την ίδια θετική άποψη με τον μέχρι σήμερα πρωθυπουργό του, ούτε για τις σχέσεις με την Ε.Ε, ούτε για την ίδια την συμφωνία, που φαίνεται ότι ήταν και η σταγόνα που ξεχύλησε το ποτήρι με τον Νταβούτογλου.
Ισως το πιο ελκυστικό κομμάτι αυτής της συμφωνίας για την Τουρκία ήταν η απελευθέρωση της βίζας που διασφάλισε ο νταβούτογλου στις 18 Μαρτίου στις Βρυξέλλες, πιστεύοντας ίσως ότι θα ενισχύσει την θέση του στο κόμμα και την κυβέρνηση απέναντι στον Ερντογάν.
Τελικά έγινε το αντίθετο. Πολύ εκνευρισμένος ο Τούρκος πρόεδρος ισχυρίστηκε ότι η συμφωνία για την βίζα ήταν δική του επιτυχία και δεν πρέπει να πιστωθεί στον Νταβούτογλου.
«Στην διάρκεια της θητείας μου ως προωθυπουργός», είπε πριν μερικές ημέρες, «είχε ανακοινωθεί ότι αυτό θα γίνει τον Οκτώβριο του 2016. Δεν καταλαβαίνω γιατί θεωρείται νίκη το γεγονός ότι επισπεύθηκε για τέσσερις μήνες. Με λυπεί το γεγονός ότι μικρά πράγματα παρουσιάζονται ως σπουδαία».
Αυτή η δημόσια εκδήλωση ζήλειας- σχολιάζει ο Guardian – αποτυπώνει την τεράστια δυσκολία που έχει ο Ερντογάν να μοιράζεται την εξουσία.
Παρότι έχει ήδη αποκτήσει τον έλεγχο του κόμματος, της Βουλής, του στρατού, του δικαστικού σώματος και σε μεγάλο βαθμό και των ΜΜΕ, του είναι αδύνατο να συμβιώσει αρμονικά με έναν πρωθυπουργό που ο ίδιος διάλεξε όταν έγινε πρόεδρος.
Ο Ερντογάν αντιμάχεται και υπονομεύει τις διπλωματικές προσπάθειες του Νταβούτογλου προς την Ευρώπη εδώ και μήνες.
Εχει επικρίνει την Ε.Ε. ότι έχει φορτώσει το προσφυγικό πρόβλημα στις πλάτες της Τουρκία, έχει χαρακτηρίσει την Ενωση «Χριστιανικό κλάμπ» και έχει εκβιάσει με ωμές εκφράσεις τους Ευρωπαίους ότι θα «πλημμυρίσει» με πρόσφυγες τις χώρες τους εάν δεν συμμορφωθούν με τα αιτήματα του.
Οι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες ακόμα προσπαθούσαν την Πέμπτη να εκτιμήσουν την κατάσταση, παρότι ήταν σαφές ότι θα οι εξελίξεις θα έχουν επιπτώσεις στις σχέσεις με την Αγκυρα. Ο Νταβούτογλου, λένε ήταν σοβαρός εταίρος.
«Οταν συναντηθήκαμε και συζητήσαμε μαζί του, οι θέσεις του ήταν λογικές και μετρημένες», είπε ένας αξιωματούχος που είχε εμπλακεί στις διαπραγματεύσεις στο Politico. «Αλλά μετά εμφανίστηκαν στο προσκήνιο ο Ερντογάν και οι άνθρωποι του με νέες προκλήσεις».
Αβέβαιαη εμφανίστηκε και η επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι.
«Είναι ακόμη νωρίς για να προσδιορίσουμε αν θα υπάρξουν επιπτώσεις και αν ναι, τι είδους», τόνισε κατά τη διάρκεια επίσκεψης της στο Κόσοβο. «Θα συζητήσουμε προφανώς το θέμα πρώτα από όλα με τις τουρκικές αρχές και θα ορίσουμε μαζί πως θα προχωρήσουμε» σημείωσε.
Η αποχώρηση του Νταβούτογλου αποτελεί ιδιαίτερο πλήγμα για την Ανγκελα Μέρκελ.
Η Γερμανίδα καγκελάριος τον συνάντησε αρκετές φορές από το περασμένο φθινόπωρο προκειμένου να «τακτοποιήσει» τις λεπτομέρειες της συμφωνία για τους πρόσφυγες και έπεισε τους άλλους Ευρωπαίους ηγέτες ότι πρόκειται για αξιόπιστο πολιτικό συνομιλητή.
Αντίθετα οι σχέσεις της με τον Ταγίπ Ερντογάν είναι ιδιαίτερα προβληματική από παλιά, το 2005 όταν τάχθηκε κατά της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Τώρα με τον Νταβούτογλου εκτός, το βερολίνο δεν θα βρει αξιόπιστο συνομιλητή στην Αγκυρα.
Πηγή: efsyn.gr